Πριν το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης για να αγοράσει κανείς ένα ευρώ χρειαζόταν περισσότερο από 1,50 ελβετικά φράγκα. Από το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης και μετά το ευρώ άρχισε να πέφτει και το ελβετικό φράγκο να ανατιμάται καθώς οι επενδυτές πουλούσαν ευρώ και αναζητούσαν ασφάλεια στο ελβετικό νόμισμα και μέχρι τον Αύγουστο του 2011 η ισοτιμία του με το ευρώ είχε φτάσει στο ένα προς ένα.Στην προσπάθεια της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας από τη μια να προστατέψει την οικονομία της χώρας και από την άλλη να συνεισφέρει στην αποκλιμάκωση των πιέσεων, κερδοσκοπικών και μη, στο ευρώ, έλαβε την απόφαση, στις 06 Σεπτεμβρίου του 2011, να δημιουργήσει μία τεχνητή, κλειδωμένη ισοτιμία του φράγκου με το ευρώ στο 1,20 έτσι ώστε ένα ευρώ να κοστίζει , σταθερά, 1,20 φράγκα. Αυτό σήμαινε ότι θα έπρεπε να πουλάει φράγκα και να αγοράζει ευρώ, σε μία φάση που κανένας δεν ήθελε το ευρωπαϊκό νόμισμα. Με αυτόν τον τρόπο η Ελβετία παρείχε μία πολύ σημαντική στήριξη στο ευρωπαϊκό νόμισμα.
Η απόφαση αυτή τηρήθηκε μέχρι τις 15 Ιανουαρίου του 2015 όταν, απροειδοποίητα αλλά όχι απρόσμενα, η Ελβετική Κεντρική Τράπεζα εγκατέλειψε τη σταθερή ισοτιμία με το ευρώ, αφήνοντας το ελβετικό φράγκο να κινηθεί και πάλι ελεύθερα. Το αποτέλεσμα ήταν η εκτίναξη της τιμής του φράγκου κατά 20% και η επιστροφή του κοντά στα επίπεδα του Αυγούστου του 2011, στο 1.01 έναντι του ευρώ.
Διακυμάνσεις τέτοιου επιπέδου στις αγορές συναλλάγματος είναι σπάνιες και αποτελούν σημαντικές στιγμές στη διεθνή νομισματική ιστορία αλλά αυτό δε σημαίνει πως δεν εξηγούνται. Εν προκειμένω οι κυριότερες αιτίες για τη σχετική απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας είναι δέκα:
1) Η απόκλιση των στόχων στη νομισματική πολιτική ΗΠΑ – Ευρωζώνης - Ελβετίας
Οι διαφορετικοί στόχοι στη νομισματική πολιτική ΗΠΑ – Ευρωζώνης - Ελβετίας έχουν οδηγήσει σε μαζικές εκροές κεφαλαίων από το ευρώ προς το ελβετικό φράγκο ασκώντας πίεση στην τεχνητή σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Όσο πιο μεγάλη η πίεση τόσο πιο μεγάλο το κόστος προστασία της από την Κεντρική Τράπεζα και τόσο πιο δύσκολο το έργο της.
2) Η αναμονή για αγορά κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, δηλαδή για «τύπωμα» ευρώ
Εν αναμονή της απόφασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για αγορά ομολόγων των κρατών της ευρωζώνης οι εκροές κεφαλαίων από το ευρώ προς το ελβετικό φράγκο αναμένεται να συνεχιστούν και όταν το γεγονός πραγματοποιηθεί να ενταθούν. Αυτό σημαίνει περαιτέρω πίεση στην ισοτιμία φράγκου / ευρώ και ως εκ τούτου μεγαλύτερη δυσκολία στην υπεράσπιση της σταθερής ισοτιμίας.
3) Η ρωσική κρίση
Η κρίση στη Ρωσία και η κατάρρευση του ρουβλιού έχουν οδηγήσει σε μαζικές εκροές κεφαλαίων από τη χώρα με κατεύθυνση την Ελβετία. Καθώς οι εκροές αυτές αναμένεται να αυξηθούν όσο η κρίση στη Ρωσία θα παρέμενε και όσο θα βάθαινε, η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας θα ήταν αναγκασμένη να ανταλλάσσει τα ευρώ των ρωσικών επιχειρήσεων με ελβετικά φράγκα σε μία ανταλλαγή η οποία θα τη ζημίωνε, καθώς στην πραγματικότητα τα ευρώ θα ήταν πολύ πιο υποτιμημένα και τα φράγκα πολύ πιο ανατιμημένα από την ισοτιμία στην οποία θα γινόταν η ανταλλαγή.
4) Η κερδοσκοπία στη σκιά του φόβου για GRexit
Οι κερδοσκοπικές πιέσεις που ασκούνται στο ευρώ από όσους εκμεταλλεύονται το φόβο για ένα GRexit, έσπρωξαν την τιμή του ακόμη χαμηλότερα αυξάνοντας τις εκροές κεφαλαίων προς την Ελβετία και αναγκάζοντας την Κεντρική Τράπεζα να αυξήσει την ανταλλαγή του ισχυρού φράγκου με το αδύναμο ευρώ, αυξάνοντας το ρίσκο της και το κόστος προστασίας της σταθερής ισοτιμίας.
5) Η αποτυχία του μέτρου των αρνητικών επιτοκίων για το φράγκο
Στην προσπάθεια της να εμποδίσει τη ροή κεφαλαίων προς τη χώρα η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας πήρε την απόφαση πριν μερικές εβδομάδες να μειώσει το επιτόκιο του φράγκου στο –ο,25%, ουσιαστικά χρεώνοντας όσους ήθελαν να αποθηκεύσουν τα χρήματα τους στην Ελβετία μέσω της μετατροπής του σε φράγκο. Όμως, το νομισματικό αυτό μέτρο απέτυχε να αποτρέψει τη ροή κεφαλαίων και έτσι η Κεντρική Τράπεζα έπρεπε να πράξει κάτι διαφορετικό.
6) Η αντιμετώπιση της κερδοσκοπικής πρακτική ς των εταιριών εμπορίας πετρελαίου στην Ελβετία
Οι μεγαλύτερες εταιρίες που λειτουργούν ως μεσάζοντες εμπορίας πετρελαίου διεθνώς, έχουν την έδρα τους στην Ελβετία. Οι εταιρίες αυτές έχουν κέρδη σε δολάρια και πληρώνουν φόρους σε ελβετικά φράγκα. Αντί να μετατρέψουν τα δολάρια τους απευθείας σε φράγκα είχαν βρει έναν τρόπο κερδοσκοπίας εκμεταλλευόμενες τη σταθερή νομισματική ισοτιμία του φράγκου με το ευρώ. Έτσι πρώτα μετέτρεπαν τα υπερτιμημένα τους δολάρια σε στο ευρωπαϊκό νόμισμα, αγοράζοντας όλο και περισσότερα ευρώ έναντι του προηγούμενου διαστήματος και στη συνέχεια τα αντάλλασαν με φράγκα στο 1,20 αποκτώντας το ισχυρό ελβετικό νόμισμα.
|7) Η τάση ανατίμησης του δολαρίου έναντι του ευρώ και η προοπτική συνέχισης της
Η τάση ανατίμησης του δολαρίου έναντι του ευρώ και η προοπτική συνέχισης της συνεπάγεται την τροφοδότηση της κερδοσκοπικής πρακτικής των εταιριών που λειτουργούν ως μεσάζοντες εμπορίας πετρελαίου και η οποία περιγράφηκε παραπάνω.
8) Το τίμημα υποστήριξης της ισοτιμίας που ανήλθε στο 85% του ΑΕΠ της Ελβετίας
Προκειμένου να υποστηρίξει τη σταθερή ισοτιμία η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας έπρεπε να πουλά φράγκα και να αγοράζει ευρώ, αφού όλοι οι υπόλοιποι έκαναν το αντίθετα, δηλαδή πουλούσαν ευρώ και αγόραζαν φράγκα. Η προσπάθεια αυτή κόστισε στην Κεντρική Τράπεζα κεφάλαια ίσα με το 86% του ΑΕΠ της χώρας, κάτι το οποίο χτύπησε ως καμπανάκι κινδύνου για την υπερβολική αύξηση του ρίσκου πτώχευσης της. εταιρίες που λειτουργούν ως μεσάζοντες εμπορίας πετρελαίου
9) Η προοπτική πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης ρεκόρ από την ΕΚΤ
Η έναρξη της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η προοπτική επέκτασης της σε επίπεδα ρεκόρ, συνεπάγεται ότι η ΕΚΤ αγοράζει ήδη και πιθανόν θα αγοράζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία και έτσι η ανάγκη αγοράς ευρώ από την Κεντρική Τράπεζας της Ελβετίας μικραίνει.10) Τα κέρδη ρεκόρ που κατέγραψε η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας το 2014
Το 2014 η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας κατέγραψε κέρδη ρεκόρ της τάξης των 38 δις φράγκων, τα οποία και θα είναι αρκετά για να καλύψουν τις απώλειες που θα καταγράψει από την ανατίμηση του φράγκου και την υποτίμηση του ευρώ εξαιτίας της εγκατάλειψης της σταθερής ισοτιμίας τους. Χωρίς αυτά τα κέρδη η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας θα πτώχευε αν προχωρούσε σε μία τέτοια κίνηση.
Συνέπειες για τους Έλληνες δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο
Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο προωθήθηκαν από κάποιες ελληνικές τράπεζες, κυρίως, κατά τη διάρκεια των ετών 2007-2009 και αφού η ισοτιμία είχε μείνει σχετικά σταθερή για δέκα και πλέον χρόνια, μεταξύ του 1,44 και του 1,69 και σήμερα δάνεια σε φράγκο, τόσο καταναλωτικά όσο και στεγαστικά, κατέχουν περισσότεροι από 60 χιλιάδες Έλληνες δανειολήπτες, οι οποίοι μετά την εγκατάλειψη της σταθερής ισοτιμίας βρέθηκαν να καταγράφουν θεαματικές απώλειες που θα αποτυπωθούν άμεσα στο ύψος της δόσης που θα χρειαστεί να καταβάλλουν.
Η επιχειρηματολογία του προωθητικού μάρκετινγκ των συγκεκριμένων δανείων στηριζόταν στη σταθερότητα της ισοτιμίας ευρώ / φράγκου που υποδήλωνε, σύμφωνα με τις τράπεζες, μία μεγάλη πιθανότητα διατήρησης της και στο μέλλον , η ασφάλεια που παρείχε το φράγκο ως ένα νόμισμα της Ελβετίας και έτσι υψηλού διεθνούς κύρους, η χαμηλή δόση που θα απολάμβανε ο δανειολήπτης και το χαμηλό επιτόκιο λόγω Libor.
Ωστόσο, η σύγκριση από την πλευρά της τράπεζας των δανείων σε ευρώ με τα δάνεια σε φράγκα ως προς το επιτόκιο και το ύψος της δόσης και η πρόταση ή η παρότρυνση για επιλογή του ενός έναντι του άλλου θα έπρεπε να συνοδεύεται με τη διευκρίνιση ότι το δάνειο σε ευρώ δεν περιλαμβάνει νομισματικό κίνδυνο ενώ αυτό σε φράγκο περιλαμβάνει και έτσι αποτελεί ταυτόχρονα ΔΑΝΕΙΟ και ΕΠΕΝΔΥΣΗ με τη δεύτερη να εμπεριέχει επενδυτικό και δη νομισματικό ρίσκο.
Η διάκριση αυτή είναι σαφής βάση της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας εξ ου και η υποχρέωση των τραπεζών που προωθούν δάνειο σε διαφορετικό από το εθνικό νόμισμα να εξηγήσουν τις συνέπειες που θα είχε στο κεφάλαιο, τις δόσεις και το επιτόκιο του δανείου μία υποτίμηση, εν προκειμένω, του ευρώ έναντι του φράγκου αλλά και να παράσχουν πληροφορίες για τις μεθόδους αντιστάθμισης του νομισματικού ρίσκου.
Στην περίπτωση που οι τράπεζες παρείχαν αποδεδειγμένα τέτοιου είδους ενημέρωση τότε η ευθύνη για την ανάληψη του νομισματικού ρίσκου μέσω της λήψης δανείου σε φράγκο βαρύνει το δανειολήπτη. Σε αντίθεση περίπτωση, ωστόσο, ο δανειολήπτης έχει νομικά ερείσματα για να διεκδικήσει την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη εξαιτίας της παράλειψης της τράπεζας να τον ενημερώσει για τους κινδύνους που αναλάμβανε ως όφειλε να κάνει.
Σε δικαστικό επίπεδο, υπάρχουν ευνοϊκές δικαστικές αποφάσεις για ανάλογες περιπτώσεις. Μία από αυτές είναι η απόφαση 342/2014 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Κοζάνης ενώ προσφάτως εκδόθηκε δεύτερη ευνοϊκή απόφαση από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Ξάνθης που υποχρεώνει την Τράπεζα να υπολογίσει τα δάνεια με την ισοτιμία που ίσχυε κατά το χρόνο εκταμίευσης.